(Fragmenten van de videoloop zijn hier te bekijken)
Levend
Gewichtloos in de ruimte zwevend, omgeven door lege duisternis. Het besef dat je ziel, onschuldig en kwetsbaar, naar menselijk contact verlangt maar eenzaam en vergeten is – het is een tot de verbeelding sprekende universele angst. Dit zijn mijn associaties bij de eerste seconden van de video-installatie Triptiek van Arent Weevers. Hij werkt dit huiveringwekkende beeld in deze installatie verder uit en schept op zijn eigen, rustige manier een raadselachtig verhaal.
De installatie is opgezet als altaarstuk, in de christelijke traditie wereldwijd herkenbaar. We staan tegenover een in drieën gedeeld scherm en op ieder deel is een naakt jongetje te zien. Traag bewegen ze en minstens één lijkt verbinding te zoeken met de anderen.
Het kosmische tafereel wordt gedragen door een kalmerende ademhaling, de leven-gevende zang van een onzichtbare moeder die alomtegenwoordig is door haar stem. Alsof de geluidloze harmonie der sferen hoorbaar is. Dit resoneert met een tijdloos menselijk verlangen en klinkt archaïsch en modern tegelijkertijd. We horen een betoverende, soms nogal vervreemdende echo en het geluid van instrumenten. Soms is de melodie schrijnend en klinkt ze van ver, soms is ze speels en omhelzend, maar altijd troostvol, want dit geluid betekent dat ze niet alleen zijn. Het kon wel van een engel of van de Schepper zelf komen, liefdevol neuriënd, de ziel aanrakend, wakend, zorgend en voedend, zo nabij mogelijk. Van hart tot hart.
De muziek, met haar herhalingen en kleine verschuivingen, staat in een wonderlijk verband met de beweging van de drie zuigelingen. Alsof de moeder de baby’s tot leven zingt en hen met nieuwe, wakkere intensiteit steunt en vasthoudt, telkens wanneer een nieuwe herhaling begint met kleine veranderingen. Ze lijken op haar te reageren en zij geeft weerklank op hun bewegingen en bezielt hun verhaal.
Als verwijzing naar altaarstukken vormt de triptiek een toespeling op het leven van Jezus Christus. Een altaar is altijd een offerplaats. Dat kleine kind had de potentie om de dood te overwinnen door de kracht van een leven gegeven voor anderen, de Ander. Dit mystieke verband wordt versterkt als we de video in deze context bekijken:
Een gebaar van verdriet en verlatenheid wordt opeens een gebaar van zegening. Het tasten naar troost wordt een gebaar van overgave. De kinderlijke oogopslag vertoont wonderlijke gradaties van zien, niet-zien en verinnerlijkt zien. (Joost de Wal, kunsthistoricus)
Het jongetje in het midden lijkt degene die worstelt om verbinding te krijgen, die naar de anderen roept. De synchronisatie van hun bewegingen, het ritme van de veranderingen van zwart-wit naar kleur en de manier waarop de muziek alles met elkaar verweeft lijken op een choreografie. Tenminste, als je de kans hebt om de hele video aandachtig te bekijken.
De sequens waarin de zuigelingen kleur krijgen, gebaren maken, verschijnen en verdwijnen, lijkt aan te geven dat de middelste een pijnlijke strijd voert waarbij ze alle drie kleurige, verbonden, ‘levende’ zielen worden. Pas wanneer dat bereikt is, komt hij tot rust en blijft hij in kleur. Een reis van levenloosheid naar leven.
Halverwege de ruim twaalf minuten durende video is er een halte waarbij alles zwart wordt, direct nadat de middelste baby zijn armen uitstrekt als een gekruisigde (zie het beeld hierboven). Dan gaat de video verder en kort voor het einde verschijnen ze alle drie in kleur.
.jpg "Click on image to view the original size")
Een toestand van wanhoop transformeert tot bewustzijn, tot bestaan. Licht en kleur geven het troosteloze tafereel warmte. De hoop op verbinding maakt minder eenzaam.
Door oude symbolen en muziek in verband te brengen met persoonlijke ervaringen van de kijker, kan dit symbolische kunstwerk vol toespelingen ons bewustzijn verhogen – en misschien kan het ons tot iets meer leven wekken.
***
Arent Weevers: Triptiek, videoinstallatie, loop, 2019. Muziek: David Dramm.
Arent Weevers is gespecialiseerd in spiritualiteit en videokunst. Hij studeerde theologie aan de Vrije Universiteit en in Leiden, en werkt als studentenpastor in Deventer. Zijn Mary! (2008) kreeg in 2010 de prijs voor ‘Best International Video Art Short’ tijdens het New York International Film Festival. In 2014 werd Embrace Me verkozen tot ‘hoogtepunt van nieuwe mediakunst’ tijdens de media-kunstbeurs Unpainted in München. Weevers heeft de beelden voor Triptiek ontleend aan eerder werk, zoals Embrace Me (2012) en Ecce homo (2015). De première van Triptiek vond in november 2019 plaats in Barcelona, en dit werk is in de veertigdagentijd 2020 te zien op het altaar van de Lebuïnuskerk in Deventer als onderdeel van de contemplatieve kunstroute Art Stations of the Cross. Meer informatie: www.arentweevers.com
Anikó Ouweneel is cultuurhistoricus en kunstconservator en heeft als co-curator meer dan dertig kunstexposities verzorgd. Als deskundige op het gebied van (religieus) cultureel erfgoed richt zij zich op de plaatsing van moderne kunst in oude gebouwen. In 2019 verzorgde zij met Marleen Hengelaar-Rookmaaker Art Stations of the Cross Amsterdam. De editie 2020 in Deventer verzorgt zij samen met Arent Weevers. Meer informatie: www.visiodivina.eu
***
Deze beeldmeditatie verscheen op 23 februari 2020 op ArtWay.