Kijk naar dit tafereel hierboven door je wimpers heen en laat je fantasie erop los. Wat zie je dan? Welke gevoelens worden opgeroepen door het beeld?
Voor mij kwamen onmiddellijk herinneringen aan lange autoritten naar boven. Duitsland doorkruisen met slapende kinderen op de achterbank. Net voor zonsopgang of juist tijdens de avondschemer. De avontuurlijke spanning om op reis te zijn vermengd met concentratie en vermoeidheid. Een gewaarwording en een beeld die velen zullen herkennen.
Dit kunstwerk van Wilma Wagenaar heet: A59 bij Krefeld. Het is geborduurd aan de hand van een herinnering. De kunstenaar doceert, exposeert en maakt installaties. Tegenwoordig werkt zij veel met garens van zijde, katoen of wol. Zij bewerkt de wol zelf, daarbij het hele proces doorlopend vanaf de rug van het schaap tot de gesponnen en verwerkte draad: ‘Wol bestaat uit heel veel vezels. Al werkend draait de structuur van de vezels en dat geeft een variëteit aan lichtval en kleur. Een prachtig proces dat zich voltrekt onder je handen.’
Het is een verrassend klein werkje. Geen gangbaar borduurwerk van bloemen of motieven, helemaal vrij van vooraf gedrukte patronen of versierselen. Het is meer dan alleen esthetische vormgeving, handwerk of kunstnijverheid. Het is niet per se functioneel, het is een autonome verbeelding van gevoelens, een gemoedstoestand, op een herkenbare en kunstzinnige manier.
Het is nog steeds zo dat de kunstgeschiedenis en de kunstmarkt borduurwerk wat laatdunkend bejegenen. Ambacht valt duidelijk in een andere categorie dan schilderijen, beelden, installaties of performance. Gelukkig zijn er inmiddels kunstenaars met internationaal gevestigde namen, zoals Andrea Büttner (zelf beeldend kunstenaar én universitair docent) die hiermee nadrukkelijk bezig zijn. Zij vraagt zich af in haar project What is so terrible about craft? / Die Produkte der Menschlichen Hand (2019, double-channel video) hoe handwerk aangewend kan worden om ‘de wonden van de moderniteit te genezen’. Hedendaagse kunst bevat een aantal spanningsvolle vraagstukken wat dit betreft. Hoe verhouden wij ons tot de k(K)unsten? Waarom worden sommige ambachtelijke kunstvormen nog steeds regelmatig geassocieerd met ‘mindere’ kunst? Waarom is er in het lucratieve deel van de kunsteconomie haast geen discussie meer mogelijk over wat er verder nog interessant is? En hoe verandert het traditionele handwerk in onze moderne tijd?
Het was interessant te zien hoe tijdens de pandemie en de lockdowns traditionele, handgemaakte voorwerpen en kunstwerken (vaak van lokale kunstenaars) meer aandacht kregen. Het doet ons weer eens beseffen dat scheppen op deze manier – rustig natuurlijke materialen bewerken met je handen – iets helends heeft. En het mooiste is misschien als zo’n project gewoon het leven zelf weerspiegelt in beeld en materiaal.
Deze twee blauw-gele borduurwerken van dezelfde serie kunnen momenteel niet actueler zijn wat de oorlog in Oekraïne betreft:
Begrafenis, eerste lentedag Lenteregen, gezien vanuit de file
*
Afbeeldingen:
Wilma Wagenaar, A59 bij Krefeld, 2020, wol op monogaas, 10×15 cm
Wilma Wagenaar, Begrafenis, eerste lentedag, 2020, wol op monogaas, 12×12 cm
Wilma Wagenaar, Lenteregen, gezien vanuit de file, 2021, zijde en katoen op monogaas, 9×9 cm
*
Wilma Wagenaar is docent en beeldend kunstenaar.
Anikó Ouweneel-Tóth is schrijver en curator.
*
Deze blog is ook gepubliceerd op ArtWay als beeldmeditatie op 10 juli 2022.