Beeldenstorm in Middelburg

Posted on Posted in Uncategorised

In dit jaar van vieringen en herdenkingen rond 500 jaar Reformatie bevinden de kerken en kloostergangen in Middelburg zich in een nieuwe beeldenstorm. Nu geen beelden weggevaagd, maar naar binnen gewaaid. Johan de Koning van het Stadspastoraat leidde de samenstelling van de tentoonstelling ‘Beeldenstorm’. In zijn woorden is de expositie “een poging om de gevolgen van de Reformatie opnieuw te doordenken. […] Ook hedendaagse kunstenaars kunnen het idioom van vertrouwde kunstvormen gebruiken om een nieuw verhaal te vertellen. Of hetzelfde verhaal opnieuw. Zo wordt het religieuze kunst, al is het zo niet gemaakt.”

De Nieuwe Kerk is de thuishaven van het 11 bij 3 meter groot tapijt ‘Verweven’ van Janpeter Muilwijk. Het was dan ook indrukwekkend om tijdens de opening tegenover het tapijt te gaan zitten. Een monumentaal autonoom werk, en toch verweven met de plaatselijke gemeenschap tot stand gebracht, vol herkenbare taferelen uit het leven en symboliek van het Leven. Een beschrijving van het werk is hier te lezen.

Spraakmakend in de expositie is het kunstwerk ‘De laatste dagen‘. Jan Tregots kunst kan flink uitdagen en veel denkstof geven aan de kijker. ‘De laatste dagen’ en ‘Ik heb geen identiteit’ zijn twee kunstwerken van museale kwaliteit. De kunstenaar gebruikt hier oude corpussen als uitgangspunt. Hij behandelt zijn thema met respect en zorgvuldigheid. ‘De laatste dagen’ biedt een gelaagde kijk op de huidige cultuur van religieus geweld. Tregot zegt zelf dat het hem meer om cultuurkritiek dan om religiekritiek gaat. Maar beide kunnen natuurlijk ook spiritueel betekenisvol zijn en de vraag stellen: hoe zie jij Christus?

Nieuw is voor mij het werk van René van der Klooster. Zijn ‘de volmaakte impasse 1’ is opvallend heftig, ik zie het als een kritiek op het concept van erfzonde, ook al bedoelde de kunstenaar het niet zo. Een foetus wiens navelstreng eindigt in een slang die in zijn oortje fluistert. De baby kijkt smekend omhoog. Het beeld is gepositioneerd vlak voor de preekstoel, zodat de context ten dele bepaalt hoe wij naar het werk kijken. Tijdens de opening sprak ik met René, benieuwd naar zijn verhaal. Hij is inderdaad met de Bijbel opgegroeid, maar inmiddels niet meer kerkelijk. Hij bewandelt zijn eigen pad, maar blijft vaak met Bijbelse beeldentaal werken, leidend tot nieuwe interpretaties. Spannend, soms verontrustend, zeker uitdagend. Hier ook een duidelijke beeldenstorm. Ik blijf het langst hangen voor zijn ‘onze nieuwe lieve heer’ (zie boven de blog). De interpreatie zegt net zoveel over de kijker als de kunstenaar. Een doordenkertje, ik ben er nog niet uit. Maar het fascineert mij wel.

In een prachtig torenkamertje luister ik naar kunstenaar Hans Overvliet over zijn werk ‘Distant Suffering VII-VIII-IV’ (foto hiernaast). Zijn twee installaties in Middelbrug zijn aangrijpend om mee te maken, of liever: te ondergaan. Intens op de ander gericht. Hij verwerkt verwoestend (natuur)geweld en indringende oorlogsituaties. Daarbij herordent en catalogiseert hij beelden. Daarover schrijft hij zelf: “Vanuit een thematisch perspectief handelt distant suffering  over kunst, oorlog en vernietiging zoals gepresenteerd in de mediaproductie, verglijdende herinnering, de politiek van het esthetische, mijn rol als mediaconsument, eigenaarschap van de gebeurtenis versus haar documentatie en de veiligheid van de tentoonstellingsruimte.”

De twee installaties werken voor mij ook ordenend, dus helend. Alsof je een heel klein beetje vat op de loop der dingen kunt krijgen door de beeldenstorm in de media te inventariseren.

 

Naast nog werken van een zestal andere kunstenaars is er ook een interactieve installatie van Liesbeth Labeur (om uit te proberen) en gedichten van Huub Oosterhuis (om te beluisteren).

Ben je in de buurt tot 18 augustus, ga dan eens langs in de Middelburgse abdij om de tentoonstelling ‘Beeldenstorm’ te bezoeken. Ondanks de vaak stormachtige beelden blijft het eeuwenoude gebouw rust, ruimte en verrassend licht bieden.

***

Deze blog verscheen eerst op 14 juli 2017 op Lazarus.

Afbeeldingen:

  1. René van der Klooster onze nieuwe lieve heer, 2006, mixed media op houtsnede, 153 x 310 cm
  2. Janpeter Muilwijk Verweven, 2011, linnen en viscose, 11 x 3 m
  3. Jan Tregot De laatste dagen, 2016 / 2017, Arduin, gips, esdoornhout, jatobahout, roestvrij staal, leer, olieverf 90,5 x 88 x 60 cm, Beschildering corpus Erik van de Beek. Foto Anton Houtappels.
  4. René van der Klooster de volmaakte impasse 1, (1999) 2005, gips, 30 x 35 x 35cm
  5. Hans Overvliet distant suffering VII-VIII-IV, work in progress vanaf 2013, de out-line archiefkasten herbergen i.d. of a shared cloud, i.d. of a shared home en i.d. of a shared wave. In elke archiefkast 1000 van het internet geplukte beelden, met daarover heen resp. een unieke locatie identificatiecode van een open source militaire website, blauwdrukken van de architectuur van nationale bibliotheken en grafieken omtrent global warming.
  6. naar de kloostergang