Dit is een kunstwerk dat je misschien niet onmiddelijk met de opstanding associeert. Een modern schilderij met vele eeuwenoude symbolen om de kijker naar een verwachtingsvolle belevenis te leiden.
De titel van dit werk, Imago pietatis, betekent letterlijk ‘beeld van medelijden’. In de kunstgeschiedenis was dit vaak een afbeelding van Jezus Christus die na zijn opstanding uit het graf zijn wonden toonde, ook genoemd de ‘Man van Smarten’.
Het schilderij van Gyula Somos is een moderne parafrase van dezelfde thematiek. In eerste instantie lijkt het een soort ‘memento mori’ schilderij te zijn, een stilleven met een schedel, een klok of botten om ons aan de onontkoombare dood te herinneren. Maar de schilderijen van Gyula zijn altijd vol symboliek, de moeite waard om wat beter te kijken.
Het is zo geschilderd dat het 3D lijkt, alsof je een rariteitenkabinet opent. Je ziet onderaan een verzameling botjes met een dobbelsteen ertussen. Op de dobbelsteen zien we de nummers 1 en 3, in de christelijke symboliek wijzend naar God en de drie-eenheid. Een ouderwets koperen trompet is op de plank erboven neergezet, samen met een stukje citrusvrucht dat symbolisch naar de kennis van goed en kwaad verwijst.
Achter de trompet zie je een verschijning: de man van smarten toont zijn wonden in een zegenend gebaar. Ineens vormen de objecten een harmonisch geheel, één betekenis. In de Bijbel wordt op de bazuin geblazen (voorloper van de trompet) om tijdperken af te sluiten en in te louden, inclusief de opstanding (1Korinthiers 15:52 of in Mattheus 24:31). Het zegenend gebaar waarmee Jezus het instrument lijkt te pakken maakt dat de aankondiger zelf tot leven begint te komen: allerlei symbolen verlaten als klanken de trompet. Hier wordt leven gecommuniceerd.
Zo verandert een ‘memento mori’ in een voorafspiegeling van de opstanding.
***
Deze blog verscheen eerder op Lazarus op 7 april 2017.
Afbeelding:
Gyula Somos Imago pietatis, 2003, oil on panel, 73×44 cm