Ben je geraakt? Voel je je ongemakkelijk of ben je bereid om vragen te stellen en te helpen? Vind je jezelf betoverd door haar ogen en in haar macht? Of van dat alles en nog meer tegelijkertijd?
Een meer dan levensgrote beschuldiging staart je aan vanaf dit olieverfschilderij. Haar emoties van onterecht verstrikt geraakt te zijn in een conflict op leven en dood stormen op je af. Zij is in het nauw gedreven, vernederd, gepijnigd, verdrietig en boos. Zij vecht tegen haar tranen en wacht af wat er nog meer komt. Heel alert en ook bang. Als je nog eens kijkt, ziet ze eruit alsof ze zich schuldig voelt, ook al valt haar niets kwalijk te nemen. Onzeker maar vastberaden.
Een mens doet een beroep op jou. Haar ogen dwingen jou om te troosten, toch maakt ze je bang. Je bent in de war door haar perfecte lippen en haar boezem die ze dominant demonstreert in een veel te vrolijke feestelijke jurk. Haar haar is modieus gestraight maar ook stekelig. En ze draagt geen sieraden, alleen een dunne stroom bloed die glanst als de glitters van haar onthullende kostuum. Is dit het resultaat van vechten of wurgen? Of bloedt ze uit een wond van eeuwen her die steeds opnieuw opspeelt? Werd ze gedwongen deze jurk te dragen of was ze op een feestje waar iets vreselijk mis ging? Is zij schuldig of is zij niet schuldig?
Een schandalig beeld. Precies. Stigmatiserend en stereotyperend. Het is fictie en toch niet. Dit portret spreekt over ernstige raciale en gender onrechtvaardigheid en misbruik. Agressie die nog steeds elke dag en over de hele wereld doorgaat.
Zij is zich bewust van de misdaad tegen haar. Zij is kwetsbaar, verwond en klein, maar als mens is zij nog steeds veerkrachtig en machtig. Alleen zij redt het niet in haar eentje. Zij vertegenwoordigt alle slachtoffers van raciale discriminatie, mensenhandel, onveiligheid voor vrouwen in het clubcircuit, van fysieke en seksuele aanvallen en psychologische intimidatie. Een waanzinnig veelzijdig en wijdverbreid probleem op wereldschaal. Het bloed zou zelfs een toespeling kunnen zijn op een wond van een mogelijke slaafhalsband, een historische referentie naar raciale onrechtvaardigheid maar ook naar het objectiveren of letterlijk bezitten van mensen in onze tijd.
De titel ‘My Name is…’ is een universele verwijzing naar het (her)bevestigen van wie je bent en het (her)definiëren van iemands grenzen. Met deze houding en blik eist haar hele wezen haar ruimte op. Zij brengt haar pijnlijke waarheid aan het licht en lijkt vastbesloten voet bij stuk te houden, te verdedigen. Zal ze daartoe in staat zijn?
Een van de favoriete artiesten van de schilder is Nina Simone, jazz singer-songwriter en burgerrechtenactivist uit de jaren ‘60. De titel van dit schilderij is ook een verwijzing naar haar lied ‘Four women’ met ‘My name is…’ in het refrein. Een intens pleidooi voor rassen- en gendergelijkheid van decennia geleden.
Deze hedendaagse ‘tronie’ (soort portretschilderkunst dat zich bezighoudt met expressie) gaat ook over mededogen. Je wordt meteen geconfronteerd met je eigen menselijkheid. Voel ik mij aangesproken? Hoe kijk ik terug naar haar? Zie ik een mens in nood of zie ik allerlei categorieën? Zet het ongemak mij aan tot actie of denk ik aan mitsen en maren? Wil ik de waarheid zien en begrijpen ondanks mijn eigen vooroordelen?
Haar pure stille schreeuw om gerechtigheid breekt mijn hart.
*
afbeelding:
Hansa Versteeg ‘My name is…’, 2021, olieverf op doek, 110 x 100 cm
geschreven door Anikó Ouweneel – Tóth